De derde editie van de rubriek “Gastcolumn van de hoogleraar”. Periodiek schrijft een hoogleraar (met als werkgebied fysiotherapiewetenschap) een column op onze website. Dit keer de beurt aan Prof. Dr. Cees P. van der Schans.
Ik werd enige tijd geleden benaderd met het verzoek of ik een column zou willen schrijven voor deze rubriek. Dat sprak me wel aan en ik reageerde dan ook positief op de uitnodiging, De redactie bedankt me hartelijk en gaf aan dat ik de volle vrijheid zou hebben over onderwerp etc. Met dien verstande dat er een koppeling zou moeten zijn met fysiotherapie of fysiotherapiewetenschap. Nou dat is precies wat ik ter discussie zou willen stellen. Ik hoop dat ik nog een volgende column mag schrijven…..
De organisatie van de gezondheidszorg in de vorm van verschillende beroepen en bijbehorende opleidingen daarvoor is historisch zo gegroeid vanuit een beeld van gezondheid en gezondheidszorg waarvan je je kunt afvragen of dat nog wel aansluit bij actuele vraagstukken van gezondheid en ziekte. De vorming van beroepen en specialisten daarbinnen komt voort vanuit het ziekte denken voor elke ziekte of zelfs aspect van een ziekte een specialist. Het beroep fysiotherapeut komt voort uit de heilgymnastiek en massage.
De achterliggende gedachte bij vergaande specialisatie is dat als we gezondheidsproblemen steeds meer opknippen in kleinere eenheden en over die kleine eenheden steeds mee te weten komen we uiteindelijk in staat zijn om gezondheidsproblemen op te lossen. Die specialisatie heeft ons ver gebracht. We weten inderdaad steeds meer over steeds kleinere details en dat heeft zeker bijgedragen aan inzichten over ziekte en gezondheid en aan kwaliteit van zorg. De huidige beroeps en opleidingsstructuur sluit hier bij aan. Het is echter de vraag of nog verdere specialisatie ons nog wel verder gaat brengen. Er ontstaat gelukkig steeds meer het besef dat gezondheidsvraagstukken complex zijn en dat juist de interactie tussen verschillende aspecten van belang is. Het systeemdenken denken vind in allerlei domein weerklank; ook in de gezondheidszorg. Dit betekent dat we niet alleen moeten nadenken over steeds kleinere eenheden maar juist ook over de vaak complexe samenhang van die eenheden. Een voorbeeld is sarcopenie, de leeftijd gerelateerde afname van spiermassa en daarmee spierkracht. Spierkracht kan gezien worden als het domein van de fysiotherapeut. Echter het ontstaan van sarcopenie zou heel goed te maken kunnen hebben met voedingsinname, het domein van de diëtist. Voedingsinname zou heel goed te maken kunnen hebben met mondgezondheid, het domein van de mondhygiënist, en met slikfunctie, het domein van de logopedist. Zouden we als we de gezondheidszorg opnieuw konden inrichten kiezen voor een model waarbij er minstens vier verschillende professionals een onderdeel van één gezondheidsprobleem als sarcopenie voor hun rekening zouden nemen? Vast niet! Het krampachtig vasthouden aan beroepsdomeinen en die verdedigingen tegen andere beroepsdomeinen staat effectieve zorgverlening en onderzoek in de weg. Ik wil hier niet pleiten voor een totaal nieuwe beroepsstructuur of het opheffen van beroepen. Ik wil er wel voor pleiten om niet krampachtig vast te houden aan de toevallig historisch gegroeide huidige structuur. Vervaging van de grenzen tussen beroepen in de praktijk en in opleidingen kan een bijdrage leveren aan vernieuwing van de huidige structuur die beter zal aansluiten bij de complexe vraagstukken waar we nu mee te maken hebben. Moeten we wel streven naar iets zoals fysiotherapiewetenschap? Moet het niet weer gewoon over de gezondheidsvragen van patiënten gaan in plaats beroep X of Y?
Prof. Cees P. van der Schans PhD, PT, CE
Professor in Healthy Ageing, Allied Health Care and Nursing, Hanze University, Applied Sciences, Groningen , The Netherlands
Professor in Rehabilitation Medicine Allied Health Care, University Medical Center Groningen, The Netherlands