Door: Maurice M.J. Sillen PhD
Fysiotherapeut en coördinator netwerk
CIRO, expertisecentrum voor chronisch orgaanfalen, Horn
Proefschrift: Neuromuscular electrical stimulation in dyspneic COPD patients: a new training modality

In 1992 heb ik mijn studie Fysiotherapie afgerond in Heerlen. In de periode dat ik studeerde was er nog weinig wetenschappelijke onderbouwing van dit vakgebied. Tijdens de studie werd me geleerd dat een fysiotherapeut drie middelen ter beschikking heeft: de bewegingstherapie, massagetherapie en de fysische therapie in engere zin (bv. ultrageluid, lasertherapie, diverse elektrische stroomvormen). Veel interventies waren authority-based of werden uitgevoerd op basis van trial and error. De eerste KNGF richtlijn verscheen in 1993 en betrof de “Fysiotherapeutische verslaglegging” met als doel een leidraad te bieden bij het methodisch fysiotherapeutisch handelen en het registreren van relevante gegevens. De fysiotherapie onderging grote veranderingen in de 90-er jaren. Na een negatief rapport van de Nederlandse Gezondheidsraad werden verscheidene fysiotherapeutische interventies niet meer gedoceerd en toegepast, zoals diverse stroomvormen en lasertherapie.

Nadat ik 7,5 jaar in een particuliere praktijk had gewerkt, vervolgde ik mijn carrière in CIRO Horn, een expertisecentrum voor chronisch orgaanfalen, het voormalige Astmacentrum Hornerheide. Dit is een derdelijns longcentrum waar revalidatie plaatsvindt bij patiënten met chronische orgaanaandoeningen, voornamelijk patiënten met COPD en chronisch hartfalen. In dit centrum raakte ik geïnteresseerd in de wetenschappelijke kant van ons vakgebied. Nadat ik de eerste module “Scholing in wetenschap“ van het NPi had gevolgd schreef ik me in voor de tweede module. Helaas waren er te weinig inschrijvingen en de tweede module werd geannuleerd. Vanuit CIRO werd me, na het Europese Longcongres in 2005 bezocht te hebben, de mogelijkheid geboden om een masteropleiding te volgen. Na me georiënteerd te hebben koos ik voor de masteropleiding Fysiotherapiewetenschap (FW) in Utrecht. Tijdens deze masteropleiding (2006-2009) heb ik me verdiept in het onderwerp “Neuromusculaire elektrostimulatie (NMES) bij patiënten met COPD”. Reeds tijdens de opleiding werd mijn eerste wetenschappelijk artikel gepubliceerd in een peer-reviewed medisch tijdschrift (Respiratory Medicine, 2008). Het betrof een studie waarin ik de ventilatie en zuurstofopname heb gemeten met behulp van een mobiele oxycon tijdens NMES en spierkrachttraining. Het was heel mooi om te zien dat het artikel uiteindelijk, na peer-review, werd gepubliceerd in het format van het tijdschrift. Dit gaf een extra motivatie voor de studie en om meer te gaan publiceren. Vervolgens stroomde ik door in een promotietraject. De directeur van CIRO prof. Wouters, hoogleraar Longziekten aan de Universiteit van Maastricht, werd mijn promotor. De belangrijkste studie tijdens mijn promotie betrof een gerandomiseerde effectstudie naar de effecten van NMES bij patiënten met COPD. NMES leidde tot vergelijkbare positieve effecten als perifere spierkrachttraining op perifere spierkracht, inspanningsvermogen en kwaliteit van leven. Bovendien bleek de belasting op het cardiorespiratoire systeem gering te zijn, wat het aannemelijk maakte dat deze interventie goed toepasbaar is bij ernstig beperkte patiënten met COPD. Er volgden publicaties in mooie wetenschappelijke tijdschriften en er was aandacht vanuit de media. In de Telegraaf en De Limburger kwamen ook artikelen waarop een grote respons volgde. In 2014 vond de promotie plaats in Maastricht.

Tijdens mijn promotieonderzoek en de jaren erna heb ik veel lezingen en colleges aan hogescholen fysiotherapie gegeven. Het is goed te zien dat NMES, een “oude“ fysiotherapeutische interventie, weer terugkeert binnen het vakgebied. Het maakt deel uit  van (inter)nationale richtlijnen van de fysiotherapeutische behandeling van patiënten met COPD. Bovendien is het ook weer een onderdeel van het curriculum aan verschillende hogescholen fysiotherapie.

De opleiding FW en het promotieonderzoek hebben mij veel gebracht. De blik op het vakgebied is kritischer geworden en ik maak deel uit van onderzoeksprojecten. Daarnaast leid en implementeer ik (multidisciplinaire) verbeterprojecten, organiseer ik symposia en ben betrokken bij hogescholen fysiotherapie als extern adviseur bij eindscripties en als gastdocent. In CIRO Horn ben ik verantwoordelijk geworden voor de afdeling Fysiotherapie en inhoudelijk voor het netwerk. De studie FW en het daaropvolgende promotieonderzoek hebben mij ontzettend veel mogelijkheden geboden en het is leuk om van meerdere kanten actief te kunnen zijn in dit mooie vakgebied.

Publicaties

Sillen MJ, Janssen PP, Akkermans MA, Wouters EF, Spruit MA. The metabolic response during resistance training and neuromuscular electrical stimulation (NMES) in patients with COPD, a pilot study. Respir Med 2008 May;102(5):786-789

Sillen MJ, Speksnijder CM, Eterman RM, Janssen PP, Wagers SS, Wouters EF, Uszko-Lencer HM, Spruit MA. Effects of neuromuscular electrical stimulation of muscles of ambulation in patients with chronic heart failure or COPD: A systematic review of the English-language Literature. Chest 2009 Apr; 136(4):44-61

Sillen MJ, Wouters EF, Franssen FME, Spruit MA. Resistance training and neuromuscular electrical stimulation during acute exacerbations of chronic obstructive pulmonary disease. Int J Respir Care 2009 May; 5(1): 14-16

Sillen MJ, Vaes AW, Franssen FME, Wouters EF, Spruit MA. Trainingsstrategieën in revalidatieprogramma’s bij patiënten met COPD. In Jaarboek Fysiotherapie Kinesitherapie 2011:123-133

Sillen MJ, Wouters EF, Franssen FM, Meijer K, Stakenborg KH, Spruit MA. Oxygen uptake, ventilation, and symptoms during low-frequency versus high-frequency NMES in COPD: a pilot study. Lung 2011 Feb; 189(1):21-26

Akkermans MA, Sillen MJ, Wouters EF, Spruit MA. Validation of the oxycon mobile metabolic system in healthy subjects. Journal of Sports Science and Medicine 2012 March; 11(1):182–183

Sillen MJ, Vercoulen JH, van ’t Hul AJ, Klijn PH, Wouters EF, van Ranst D, Peters JB, van Keimpema AR, Franssen FM, Otten HJ, Molema J, Jansen JJ, Spruit MA. Inaccuracy of estimating peak work rate from six-minute walk distance in patients with COPD. COPD 2012 Jun;9(3):281-8. Epub 2012 Feb 23

Sillen MJ, Vercoulen JH, van ’t Hul AJ, Klijn PH, Wouters EF, van Ranst D, Peters JB, van Keimpema AR, Franssen FM, Otten HJ, Molema J, Jansen JJ, Spruit MA. The use of regression equations to estimate peak work rate in people with COPD -Reply from the authors. COPD. 2013 Feb;10(1):120-1. Epub 2012 Dec 28

Sillen MJ, Franssen FME, Delbressine JML, Uszko-Lencer NHMK, Vanfleteren LEGW, Rutten EPA, Wouters EF, Spruit MA. Heterogeneity in clinical characteristics and co-morbidities in dyspneic individuals with COPD GOLD D: Findings of the DICES trial. Respir Med 2013 Respir Med. 2013 Aug;107(8):1186-94. Epub 2013 May 22

Spruit MA, Sillen MJ, Groenen MT, Wouters EF, Franssen FM. New Normative Values for Handgrip Strength: Results From the UK Biobank. J Am Med Dir Assoc. 2013 Aug 16. Epub 2013 June 13

Sillen MJ, Franssen FM, Gosker HR, Wouters EF, Spruit MA. Metabolic and structural changes in lower-limb skeletal muscle following neuromuscular electrical stimulation: a systematic review. PLoS One 2013 Sept;8(9): e69391

Sillen MJ, Franssen FME, Delbressine JML, Vaes AW, Wouters EF, Spruit MA. Efficacy of lower-limb muscle training modalities in dyspneic individuals with chronic obstructive pulmonary disease: results from the DICES trial. Thorax, 2014 Jun;69(6):525-31

Sillen MJ, Franssen FME, Delbressine JML, Vaes AW, Wouters EF, Spruit MA. Efficacy of lower-limb muscle training modalities in dyspneic individuals with chronic obstructive pulmonary disease: response from the authors. Thorax. 2014 Jun 13. pii: thoraxjnl-2014-205781

Sillen MJ, Franssen FME, Vaes AW, Delbressine JML, Wouters EF, Spruit MA. Metabolic load during strength training or NMES in individuals with COPD: results from the DICES trial. BMC Pulmonary Medicine 2014, 14 :146 (2 September 2014)